Street art. – motywy i odwaga

Sztuka uliczna – jak nazwa wskazuje – to sztuka tworzona w przestrzeni publicznej: na ścianach budynków, mostach, słupach, w autobusach, tramwajach itp. Ma ona zwykle charakter nielegalnej interwencji, powstaje często nawet wbrew prawnym zakazom, pod osłoną nocy, a przez wiele osób bywa traktowana jako swoisty wybryk czy nawet przejaw wandalizmu. W takiej sytuacji sam akt tworzenia wymaga od artysty zdecydowania, wręcz odwagi, bo tworzenie może się zakończyć nieoczekiwanymi i raczej niezbyt miłymi efektami.

Zmusić do refleksji

Nie bez powodu jako jego określenie bywają używane sformułowania: sztuka niezależna czy sztuka partyzancka. I chociaż często street art nie bywa uznawany za sztukę sensu stricto, to jednak zwykle doskonale osiąga jej główny cel, jakim jest wywoływanie w odbiorcach emocji, a nawet kontrowersji. Jakie są motywy tworzenia w ogólnie dostępnych miejscach? Przyczyna wydaje się być jedna: potrzeba widoczności. Chodzi o to, by przyciągnąć uwagę przechodnia, zmusić go do refleksji, do wysnucia wniosków z połączenia oglądanego obiektu i jego własnej wiedzy.

Dotyczy to większości twórców sztuki ulicznej – wyjątkiem są grafficiarze, którzy raczej skupiają się na własnym gronie odbiorców, zajmujących się malowaniem.

Krótko  historii street artu

Terminu „street art.” użył po raz pierwszy znawca sztuki Allan Schwartzman w 1985 roku. Od tego czasu zaczęto mówić o jej nowej formie, która jednak nie ma sztywnych reguł, nie obowiązują w niej żadne schematy, a każdy artysta działa indywidualnie. Stąd też wybiera miejsca ogólnie dostępne, nierzadko zyskując w ten sposób miano wandalem. Pojęcie „sztuka uliczna” łączy w sobie wiele różnych form. Zawiera się w niej między innymi grafitti, wielkoformatowe obrazy – murale, szablony, rzeźba, plakaty, wlepki,a także projekcje wideo czy teatr uliczny, działający w myśl powiedzenia: „Życie jest sztuką, a sztuka jest życiem”. Mimo często odmiennych stylów, wszystkie formy tego rodzaju działalności artystycznej są blisko powiązane ze sobą narzędziem tworzenia, historią gatunku, a często także ideologią i przesłaniem. Street art. to sztuka niezmiernie dynamiczna. Jej cechą są odniesienia do współczesności. Tematem dzieł jest więc nierzadko dyskryminacja czy inne problemy społeczne lub konflikty zbrojne.

Od sztuki ulicy do dzieł za miliony

Po raz pierwszy sztuka uliczna zyskała szerszą aprobatę w 1978 roku w San Francisco. Odbyła się tam wystawa Aesthetics of Graffiti (estetyka graffiti), która zwróciła uwagę na jej pozytywy. Wielu uczestników wyszło z sali przekonanych, że powstające w tej konwencji dzieła godne są nie tylko powieszenia na ścianach, ale także kolekcjonowania i sprzedawania na aukcjach. Obecnie najpopularniejszym przedstawicielem sztuki ulicznej jest Banksy – brytyjski twórca, który nigdy nie ujawnił tożsamości. Jego twórczość jest najlepszym przykładem na to, że sztuka tego typu mimo znamion nielegalności stała się akceptowalna społecznie, co więcej – amatorzy są gotowi wydać na nią grube pieniądze. Znany z prowokacyjnego podejścia artysta zakpił z koneserów, kiedy po zakończeniu licytacji „Dziewczynki z balonikiem” w domu aukcyjnym obraz uległ samozniszczeniu – został pocięty przez zamontowaną w ramie niszczarkę papieru.